Welke stadsuitbreidingen/wijzigingen (plannen) zijn er geweest in Schiedam sinds 1884 (start aanleg en bouw van de Oostsingel) tot circa1940.
Speculatiebouw 1880-1920
In de periode na 1850 komt de industrialisatie langs de Maas op gang. Dit is in Schiedam vooral terug te vinden in de ontwikkeling van Schiedam Zuid en de industrie tussen de binnenstad en de rivier. Toch vindt in deze periode ook de gebiedsontwikkeling van Oost plaats. Na de demping van de Broersvestgracht rond 1870 vormt de Singel - die bijna recht voor het station uitkwam - de belangrijkste verbinding met de binnenstad. Langs deze straat lagen de middenklasse woningen.
Tussen 1880 en 1910 worden ter plaatse van de poldersloten smalle straten aangelegd, zoals de Oostsingel en de Tuinsingel met aan weerszijden (met name) kleine arbeiderswoningen maar ook zogenaamde herenhuizen. De meeste woningen waren het werk van particuliere ondernemers. Rond 1920 bouwde de Vereeniging Volkshuisvesting langs de Oosterstraat, de Van Leeuwenhoeckstraat en de Wattstraat een groot sociaal woningbouwcomplex. Onderdeel van het geheel maakt ook de aan het Edisonplein gelegen lagere school uit. Een deel van de oorspronkelijke bebouwing van rond 1880 werd tussen 1910-1920
geherstructureerd.
uit Ruimtelijke visie voor Schiedam Oost, 2009. Gemeente Schiedam. Cursief aangepast.
Tot aan de Oostsingel
(circa 1880 gedempt) waren vele van de daar aanwezige hofjes, zo rond de
Singelkerk, in redelijke staat. De meeste werden pas tegen 1930 gesloopt.
Bekend zijn bijvoorbeeld het land van Ris en de hofjes van Ritman (gesloopt
rond 1970), van Hoogendam en van Jenner. De hofjes werden meestal benoemd naar
de eigenaren/huisjesmelkers. Tussen de Villastraat en de Oosterstraat waren de
hofjes al eerder verdwenen. Zo telde de Polderstraat (Van Leeuwenhoeckstraat)
toen de Oosterstraat in aanleg was, zeven hofjes. Die zijn tussen 1910 en 1920
geruimd. Dus de bewoners aan de even zijde hebben nog zo’n dertig jaar achter
uitgekeken op de hofjes van bijvoorbeeld Koudijzer, Schep en Kudders.
Alles wijst er tot
dusver op dat de huizen gebouwd zijn (zo tussen 1885 en 1895) op een weiland
voorbij de Polderstraat-sloot. Een open stuk land waarop een eigenaar –
waarschijnlijk niet de boer, maar een koper/investeerder – een straat
geprojecteerd had. Die grond werd keurig verkaveld met inachtneming van
gemeentelijke richtlijnen. Gegadigden konden een of meer kavels kopen en daarop
(laten) bouwen volgens eigen wensen, mits echter passend binnen de rooilijn, de
goothoogte en overige voorschriften. Tegenwoordig zouden we die eigenaar een
projectontwikkelaar noemen.
Deze aanpak heeft geleid
tot een vrij uniforme bebouwing, geheel in tegenstelling tot bijvoorbeeld de
Oostsingel waar eigenlijk elk huisje een uniek karakter heeft.
uit Geschiedenis van de Oosterstraat, auteur onbekend
Uit geschiedenis van de Oosterstraat, auteur onbekend. Bedoeld wordt een deel van het huidige Oost. De eerste straten die zijn aangelegd.
Kaart uit 1886, schaal 1 : 5000, uit Schiedam op schaal. De eerste huizen aan de Oostsingel zijn gebouwd (vanaf ongeveer 1884). Ook de andere straten in Oost zijn nog maar voor een klein deel bebouwd.
Kaart uit 1900 schaal 1 : 5000, J.K. Dominicus, opzichter bij Gemeentewerken. De eerste straten in Oost zijn vol gebouwd tot aan de Snelliusingel.
Kaart uit 1915, Gemeentewerken Schiedam, uit Schiedam op schaal. Oostsingel is volledig bebouwd tot de Snelliussingel en verder "opgevuld". Uitbreidingen vinden met name plaats aan de (zuid) west kant van Schiedam. Oost blijft omringd door weilanden.
Kaart uit 1923, Gemeentewerken Schiedam, uit Schiedam op schaal.Oost is nog niet verder uitgebreid en nog steeds omgeven door weilanden.
Een van de eerste luchtfoto's van Schiedam uit 1926 (Aviodrome). Hierop
de Oostsingel links bovenin goed te zien.
·